Out in Africa - Ethiopië 1 - Addis Abeba+Lalibela

Ongelofelijk; ik ben nog maar ruim drie weken weg, maar het lijken wel drie maanden. Kom er hier in Gonder in Noord-Ethiopië eindelijk aan toe foto's up te loaden, en een reisverslag te schrijven. Wat de foto's betreft heb ik gelukkig de hulp gehad van een Zuid-Afrikaan die zo vriendelijk was, mijn foto's via zijn laptop op een USB-stick te copiëren. Ik overigens al weer bijna twee weken geleden afscheid van hem genomen. Zijn bus ging toen naar Gonder en vandaar reist hij verder naar Soedan, Tsjaad en verder naar West-Afrika, Europa, Azië en uiteindelijk Canada. Hij vertrok overland in Zuid-Afrika en is niet meer van plan daar terug te keren. Hij heet overigens Doron du Toit, en schrijft blogs op Thumbing-my-way.blogspot.com. Je kan zijn heel reis daar verder volgen.

Maar ok, de hoogste tijd voor een (waarschijnlijk) kort verslag. Ondertussen ben ik de foto's aan het uploaden op facebook, dus ik heb ff de tijd. Ik vertrok op vrijdag 12 oktober - veel te laat - naar Schiphol. Ik belde ff met D-reizen die vertelde dat het inchecken kon tot (ik meen) 40 minuten voor vertrek, dus ik had nog een kwartier speling. Voor de rest ging alles voorspoedig, en we landen s'avonds in Cairo, waar het lange wachten kon begonnen. De transithal was gevuld met Marrokkaanse Belgen die op weg waren naar Mekka, in hun typische witte gewaden. Dus het was ff wachten voor er stoelen vrij kwamen. Ik raakte in gesprek met een Tunesische hoogleraar, die klaagde over de kwaliteit van het proefschrift van een promovendus.
Ook hij vertrok naar zijn vliegtuig en uiteindelijk rond een uur of 4 s'nachts kon onze vlucht naar Addis Abeba ook op weg. Sliep ik eindelijk voor het eerst een minuut of tien, werd ik al weer wakker gemaakt voor ontbijt. Daarna misschien nog een uur of zo geslapen, maar kwam redelijk geradbraakt aan om een uur of 8 s'morgens. Paspoort en visa aanvragen en betalen ging allemaal redelijk soepel. Daarna mijn rugzak zoeken en dan eindelijk op weg naar het hotel en naar bed. Maar dat viel nog niet mee, na een half uur was ie nog niet voorbij gekomen, en kon ik me melden bij een speciale balie.
Als de tas alsnog gevonden werd zouden ze me bellen, maar dat kon ook nog wel een paar dagen duren. Tja... De taxis heb ik verder ontlopen, zoals ik meestal probeer en kon via een minibus en daarna een andere spotgoedkoop naar de wijk Piaza in het oude centrum. Hotel Taitu heeft een mooie historie van meer dan honderd jaar, en is redelijk goedkoop, dus dat leek me wel wat. Een paar hulpvaardige 'friends' brachten me van de bushalte naar het hotel. Maar dat betekent niet dat je van ze af bent, voor wat hoort wat natuurlijk, zou ik de komende dagen achterkomen.

Het was inderdaad een prachtig hotel met gebruik van veel hout en een uitnodigende sfeer, met een terras buiten. Ik zag al verschillende westerlingen dus dan zou ik ook wel in contact kunnen komen met enkele van hen. Maar nu eerst een kamer en slapen.

Na een uur of drie s'middags om een uur of vier al weer wakker, en zelf maar eens naar de luchthaven gebeld. En ja hoor de rugzak was al gevonden. Betekende wel dat ik die reis van drie kwartier naar het vliegveld nog eens kon maken. En het viel nu niet mee de goede minibus te vinden. Werd van hot naar her gestuurd, en eindligde weer halverwege. Besloot nu het laatste stuk maar te lopen en meteen de stad wat te bekijken. Kwam nog een museum tegen over de dictatuur tijdens het marxistische Derg-regime. Maar zo rond half zeven bereikte ik dan het vliegveld en kreeg meteen mijn tas mee.
Die avond het nachtleven maar eens geprobeerd, maar daar zijn weinig smaken van. Het betekent eten in restaurant tot een uur of tien maximaal, waar vooral veel mannen, maar ook wel stellen en groepen vrouwen komen. Maar de bars die ik bezocht werden alleen door mannen bezocht terwijl de vrouwen die daar komen, vrijwel allemaal als prostituee werken. 'Normaal' uitgaan ben ik nog niet tegengekomen in Ethiopië. Want in andere steden is er of hetzelfde gaande of in een plaats als Korem is er helemaal geen nachtleven na half tien s'avonds.

Inmiddels ben ik helemaal gewend aan het ritme van vroeg opstaan en redelijk vroeg naar bed. (Was een hele omschakeling voor een nachtmens als ik.) Zeker tijdens de trekking van vijf dagen in de Simien-mountains die ik vorige week heb gedaan. Maar daarover later meer.

Addis Abeba is een stad van vijf miljoen mensen, en wat vooral opvalt is de enorme mensenmassa op straat. Het lijkt wel of er niemand binnen zit. Daarentegen zijn er in heel Ethiopië en dus ook in Addis Abeba heel weinig auto's. Gewoon omdat die ook voor de middenklasse - zoals een medewerker van een NGO met een universitaire opleiding, die ik interviewde - niet te betalen zijn. Een groot deel van zijn salaris gaat op aan het schoolgeld van zijn vijf kinderen. Wel rijden er veel bussen, minibussen en taxis rond. In wat kleinere steden zie je in plaats van taxi's veel brommertaxi's (de Indonesische bajaj) en soms paard en wagen. Maar vooral de armsten gebruiken ook dit openbaar vervoer niet of heel sporadisch en lopen. Op het platteland vaak geholpen door ezels, muilezels en paarden, die hun vracht vervoeren.

Dan nog even iets over de bezienswaardigheden in Addis Abeba. Dat is op de eerste plaats het nationaal museum, met onze voorloper Lucy, die hier enkele decennia geleden gevonden werd, net als tal van andere voorouders van de homo sapiens. Lucy is overigens ruim vier miljoen oud, maar in het museum zijn nog miljoenen jaren oudere resten gevonden. Ook de sectie over de verschillende inheemse volkeren, de kronen en de troon van de verschillende keizers zoals Haile Selassie zijn ook zeker de moeite waard.
Het etnologisch museum te vinden op het terrein van de universiteit is zo mogelijk nog interessanter. Hier vind je nog veel meer informatie over die inheemse volkeren, en heeft men een aardige indeling gevolgd van geboorte tot dood en al de gebruiken die hier mee samenhangen. Ook zijn er prachtige iconen (schilderijen met afbeeldingen uit de bijbel) en kruizen te vinden van tot wel acht of negen eeuwen geleden.
Ethiopië is namelijk een diep-christelijk land, de meerderheid hangt het orthodox-christelijke geloof aan. Dit is vergelijkbaar met o.a. Rusland, Bulgarije, Griekenland, Servië en de Egyptische Kopten. Er is overigens ook een grote groep moslims, vooral in het Oosten van het land, zoals de Somali die daar wonen. Maar elke stad (hier in Noord-Ethiopië) heeft naast vele kerken ook wel een moskee.
Opvallend is dat veel mensen naar de kerk gaan en buiten blijven staan bidden. De kerken zijn dan ook maar tijdens bepaalde tijdstippen open. De mensen kussen de muren, deuren en de grond. Als er een priester voorbij komt vragen ze om zijn zegen, en kussen het kruis dat hij standaard bij zich draagt. Ook wordt dit kruis tijdens speciale ceremonies gebruikt, zoals ik later in Lalibela zag. De priester sloeg hierbij met het kruis op de rug van mensen en ging verder het hele lichaam af. Vandaag in Gonder zag ik een nog veel verder gaande ceremonie, waarbij naakte mannen met geneeskrachtig water en het kruis werden 'behandeld'. Het ging er hard handig aan toe, waarbij een man ook met een zweep werd geslagen, zijn handen werden gebonden en er water tegen zijn rug werd geslagen. Af en toe kreeg hij het kruis in zijn mond gestopt. Het leek wel een duiveluitdrijving.

In Addis Abeba zijn natuurlijk ook een aantal kerken die je niet mag missen. De eerste die ik zag ligt naast het Nationaal museum en het interieur bestond o.a. uit prachtige schilderijen (zag ik toen de kerk eindelijk open ging). Verder is er een schitterende kerk op de berg Entoto, op een heuvel met mooi uitzicht over Addis Abeba. Maar de belangrijkste en mooiste kerk is de Holy Trinity-kathedraal. Ik had geluk dat er juist op dat moment een heilige mis was, met veel gebruik van kaarsen en wierook.
De priesters kunnen ook prachtig zingen, een indrukwekkende dienst. Buiten is een begraafplaats waar naast burgers de belangrijkste overleden priesters - met foto - begraven liggen.

Niet te vergeten was het ongelofelijke feest op straat dat ontstond nadat het voetbalelftal van Ethiopië met 2-0 van Soedan won op zondag 14 oktober. Ze hadden de heenwedstrijd met 4-2 verleden, dus waren met dit resultaat precies geplaatst voor de Africacup in januari 2013. Het feest was zo uitbundig omdat het meer dan dertig jaar geleden was, dat ze zich hiervoor plaatsten. Maar het leek wel of ze wereldkampioen waren geworden. Zie de foto's op www.facebook.com/guusgeurts

Maar naast al dat gefeest en ge-sight-see, had ik ook ondertussen wat afspraken gemaakt met vertegenwoordigers van NGO's en experts die me meer konden vertellen over de voortdurende landgrab van buitenlandse bedrijven en overheden, maar zeker ook door Ethiopische investeerders. Ik had me al wat ingelezen o.a. in het zeer informatieve rapport van the Oakland Institute over deze landroof in Ethiopië. Als ik over een week terugkeer in Addis Abeba spreek ik hopelijk nog wat experts en zal daar later meer over berichten.

Na een dag of vijf vertrokken Doron en ik naar Lalibela. Omdat de bussen in Ethiopië niet na 18.00 uur mogen rijden, betekende dit een twee daagse reis met tussenstop in Dessie. We waren rond 5.45 uur op het station, ruim op tijd want de bus zou om 6.30 vertrekken. Maar omdat het vertrek van de eerste ronde bussen (van 6.00 uur) maar niet of langzaam op gang kwam, werd dit uiteindelijk 9.00 uur. De reis ging door een schitterend berglandschap met veel oogstende of ploegende boeren en boerinnen, en vele kuddes schapen, geiten en koeien die veelal worden gehoed door jonge jongens. Ik leerde van meerijzende Ethiopiers ook de belangrijkste gewassen kennen, naast tarwe, gerst, mais, bonen, erwten en af en toe bananen, suikerriet en bananen, zag ik ook wat nieuws. Namelijk erg op mais lijkende lange gewassen met aan de top rode, gele of blauw-witte grote aren; sorghum. Minstens zo belangrijk voor de karikteristieke Ethiopische pannenkoek injera is teff. Een zeer laag groeiend goudgeel graan, met hele kleine korrels.

Onderweg een tussenstop waarbij zoals gewoonlijk in ontwikkelingslanden, verkopers allerlei eetbaars te koop aanbieden. Vooral de opgewarmde tarwekorrels en erwten bevielen me erg goed.
We kwamen al bijna in het donker (in Ethiopië ruwweg tussen 18.30 en 6.00 uur, schemering bestaat bijna niet) aan in Dessie. Een goed Engels sprekende medereiziger ging met ons op zoek naar een kamer. We namen uiteindelijk genoegen met ieder een hok van zo'n 3 bij 2 meter zonder ramen, met een dunne matras, voor iets meer dan 2 euro. Om 5.15 zou de wekker al weer gaan, en de rugzakken bleven op het dak van de bus.

Door een vergelijkbaar landschap de volgende dag door naar Lalibella, met ook een stuk over een altiplano boven de 3000 meter. Hier komen geen bomen meer voor en maakt de akkerbouw plaats voor vrijwel alleen grasvelden met kuddes vee.

Rond een uur of vier dan aankomst in het zonovergoten en warme Lalibela. Het ligt op een hoogte van 2630 meter, overigens ook Addis ligt boven de 2000 meter, dus van malaria is hier geen sprake. Ik heb met opzet eerst gekozen voor eerst minimaal vier weken hoogvlakte om zo laat mogelijk met die vermaledijde pillen te hoeven te beginnen. En ook die zon was volgens planning. Het regenseizoen zou namelijk duren tot september, waarna het vooral zonnig zou moeten blijven in de hooglanden. Dat liep even anders, bleek later.

Lalibela mag niet ontbreken op het lijstje van iedere Ethiopië-ganger. Het is vooral bekend om de onder de grond uitgehakte kerken, uit (waarschijnlijk) de 12e en 13e eeuw. Door deze zo te bouwen waren ze onzichtbaar voor eventuele vijanden. Opvallend is vooral het mooie beeldhouwwerk in sommige van de kerken. Doordat we op zondagmorgen om 7 uur de kerken gingen bezichtigen, konden we meteen de heilige mis meemaken. De massa van in karakteristieke witte gewaden geklede mannen en vrouwen maakte het nog meer bijzonder. De kerken zijn verdeeld over twee lokaties die dicht bij elkaar liggen, los daarvan ligt Bet Giyorgis met een groot uitgehakt kruis op het platte dak. Het is onvoorstelbaar hoeveel werk het moet hebben gekost om de kerk zo uit te hakken. Het gaat namelijk om tientallen meters diepe kerken.
Op maandag was er een begrafenis, waar wel het hele dorp op af lijkt te komen en tevens was het de dag van de heilige Michiel, wat weer extra diensten opleverde in de aan hem gewijde kerk. Ook was er een kleine markt voor hout en gedroogde rundermest, beide gebruikt als brandstof. Vrouwen kwamen van heinde en ver aangelopen met tientallen kilo's van deze brandstof op hun rug.

s'Middags nadat Doron en ik de tickets voor de bus de volgende dag hadden gehaald, was er nog net genoeg tijd voor een klim naar de top van de Ashetan op 3150 meter. De berg die goed zichtbaar is vanaf de stad. Hier ligt ook een klooster, maar daar was ik al te laat voor. Het was een mooie klim door akkerland en bossen. Een Duitser die ik eerder ontmoet had, kwam net terug van de top, en wees me in de richting van een pad. Dat vond ik uiteindelijk na wat zoeken. Het uitzicht was prachtig en ontmoette nog wat Ethiopiers op de top. Tijdens de afdaling werd ik uitgenodigd door een jongen om te komen kijken hoe zijn moeder injera bakte en tegen betaling kon ik wat foto's maken.
Uiteindelijk net voor het donker werd was ik terug in het dorp. s'Avonds copieerde Doron mijn laatste foto's op USB en had ik nog een leuk gesprek met genoemde Duitser. Hij was voor een week naar Ethiopië gekomen, om de vrouw van zijn dromen een huwelijksaanzoek te doen. Zij is ook Duits en eerder trok hij maanden met haar en paard en wagen door het land. Ze bleef hier werken terwijl hij terugging naar Duitsland. Helaas werd zijn aanzoek afgewezen... Als alternatief besloot hij een paar dagen naar Lalibela te komen.

Tot zover...Mijn begeleidende foto's zijn ondertussen upgeload op facebook. Maar ik mag niet vergeten te zeggen dat Ethiopiers aardige, gastvrije en hulpvaardige mensen zijn. Ze zijn erg trots op hun land en terecht. Er lopen wel een paar 'friends' rond (vooral rond de populaire toeristische plekken) die vooral op je geld uit zijn, maar die kun je proberen te negeren. Verder heb ik me tot nu toe erg veilig gevoeld in het land. Tot een volgende keer.

met vriendelijke groeten uit Gonder